Τελικά η μοίρα κάθε κοινωνίας (μικρής ή μεγάλης) είναι να καθοδηγείται από τη μάζα. Και στη μάζα δεν υπάρχει ούτε πρωτοτυπία, ούτε ριζοσπαστισμός, ούτε ανανέωση. Κι όταν λέω μάζα εννοώ, όχι μόνο αυτούς που την απαρτίζουν αλλά και αυτούς που την υπηρετούν.
Η μάζα είναι το μεγάλο γρανάζι του συστήματος που η ατέρμονη και αδρανής λειτουργία του, όχι μόνο το συντηρεί αλλά και το κρατάει δέσμιο αυτής της συντηρητικής λειτουργίας του, εξοβελίζοντας κάθε ρηξικέλευθη ιδέα, πρόταση και προσπάθεια για αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του.
Δεν είναι τυχαία η διττή σημασία της λέξης ‘’αδράνεια’’. Αδρανής είναι αυτός που δεν κάνει τίποτα ή δεν κινείται καθόλου αλλά είναι και αυτός που έχει μάθει να κινείται με έναν συγκεκριμένο τρόπο και δεν μπορεί να σταματήσει παρά μόνο αν τον σταματήσει κάποιος άλλος (πχ. η τριβή). Δηλαδή και στις δύο περιπτώσεις, αδρανής είναι αυτός που, ή δεν κάνει τίποτα, ή δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει αυτό που κάνει. Αυτή ακριβώς η αδρανής μάζα είναι που – δυστυχώς – ορίζει την καθημερινότητά μας και καθορίζει το μέλλον μας. Κι όπως μας λέει και η φυσική επιστήμη, όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αδράνειά της.
Στην περίπτωση των ανθρώπων, όπου υποτίθεται υπάρχει και η βούληση, θα μπορούσε πιο πάνω να προσθέσει κανείς και το ‘’ή δεν θέλει να κάνει τίποτα’’. Στη μάζα όμως η βούληση είναι πολύ περιορισμένη, καθώς αυτή υποκαθίσταται κυρίως από ένστικτα όπως αυτά του φόβου και της αυτοσυντήρησης. Ακόμη όμως και αυτή η στοιχειώδης βούληση (όπως και τα ένστικτα του φόβου και της αυτοσυντήρησης), τείνει να υπερασπιστεί μόνο τις ατομικές ανάγκες και τα ατομικά συμφέροντα και όχι τα συλλογικά και κοινωνικά.
Όπως αναφέρει και η θεωρητικός Hannah Arendt στη μελέτη της με τίτλο The Origins of Totalitarianism (1951), (ελλ. μετάφραση ‘’Το ολοκληρωτικό σύστημα’’), ‘’η μάζα και ο μαζάνθρωπος δεν είναι αποτέλεσμα της μεγαλύτερης ισότητας και της εξάπλωσης της εκπαίδευσης αλλά του ατομικισμού και της πολιτικής εξουδετέρωσης που είχε καλλιεργήσει η ίδια η αστική κοινωνία’’ .
Όπως και να το δει κανείς, είτε από την συντηρητική οπτική όπου όλα τα ωραία και μεγάλα πράγματα δεν μπορούν ποτέ να γίνουν κτήμα των πολλών (Friedrich Nietzsche) και όπου οι μάζες αντιμετωπίζονται ως ο κύριος εχθρός της προόδου (Gustave Le Bon), είτε από την αριστερή οπτική σύμφωνα με την οποία η μάζα πείθεται και εξαπατάται από την εκάστοτε εξουσία πως οι ψευδαισθήσεις που της προσφέρονται είναι ικανοποιήσεις των πραγματικών της αναγκών και οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν τη βοηθούν να συλλάβει έναν κόσμο διαφορετικό από αυτόν στον οποίο ζει, αλλά να υπακούει, να πειθαρχεί και να υπηρετεί το σύστημα (Max Horkheimer, Theodor Adorno, Herbert Marcuse), η μάζα είναι μοιραία καταδικασμένη να καθορίζει το μέλλον της κοινωνίας μας, χωρίς να μπορεί να το αλλάξει..
Γ.Ρ.
2 Μαρτίου 2017
