Υπάρχει μια πινακίδα στο παρκάκι της οδού Εθνικής Αντίστασης (λίγο πριν τις γραμμές του τρένου) η οποία, κάθε φορά που την αντικρίζω, μου προκαλεί κάτι αρνητικό. Η πινακίδα γράφει: ‘’Απαγορεύονται τα σκυλιά εντός του πάρκου’'.
Καταρχήν αναρωτιέμαι με ποιο τρόπο μπορεί κανείς να απαγορεύσει την είσοδο ενός σκύλου στο πάρκο. Θα μου πείτε, αν έχει ‘’αφεντικό’’ όπως λένε, δηλαδή αν έχει φίλο έναν άνθρωπο που τον αγαπά και τον φροντίζει, η πινακίδα απευθύνεται στον άνθρωπο που, ως νοήμον ον, μπορεί να τη διαβάσει, να την καταλάβει και υπάρχει και μια περίπτωση να συμμορφωθεί και να μην μπει με το σκύλο του στο πάρκο. Αν όμως το σκυλί είναι ‘’αδέσποτο’’; Τότε η απαγόρευση έχει αποτύχει. Γιατί τα σκυλιά, όπως είναι γνωστό, δεν ξέρουν να διαβάζουν και προφανώς δεν αντιλαμβάνονται τι εννοεί η πινακίδα.
Δε γνωρίζω αν αυτός που τοποθέτησε την πινακίδα είναι κάποιος ιδιώτης-συχνός επισκέπτης του πάρκου που ενοχλείται από την παρουσία σκύλων ή είναι η αρμόδια δημοτική υπηρεσία, αφού δεν την υπογράφει κανείς. Στην πρώτη περίπτωση θα πρέπει αυτή να απομακρυνθεί αφού δε νομίζω ότι έχει κανείς το δικαίωμα να θέτει τους δικούς του όρους σε δημόσιους χώρους.
Αν όμως την τοποθέτησε η αρμόδια υπηρεσία του δήμου, δε θα έπρεπε να δώσει πρώτη αυτή το καλό παράδειγμα; Να φροντίσει δηλαδή να συγκεντρωθούν πρώτα όλα τα αδέσποτα σκυλιά σε έναν χώρο φιλοξενίας, να στειρωθούν, να τους παραχθούν οι απαραίτητες ιατρικές φροντίδες και να βρεθεί κάποιος άνθρωπος-φίλος για το καθένα απ’ αυτά, ώστε να σταματήσουν να τριγυρνούν αδέσποτα (και επικίνδυνα μερικές φορές) μέσα στην πόλη και επομένως να σταματήσουν να μπαίνουν και στα πάρκα;
Από την άλλη, αυτό το ‘’απαγορεύεται’’ δε μου κάθεται καλά γενικώς. Νομίζω μάλιστα πως μερικές φορές μπορεί να παροτρύνει κιόλας κάποιους στο να κάνουν αυτό ακριβώς που τους απαγορεύουν, υποκύπτοντας ασυνείδητα σε κάποια ενδόμυχη, υποσυνείδητη πρόκληση – ίσως και έλξη – για το απαγορευμένο και το παράνομο.
Η λέξη ‘’απαγορεύεται’’ περιέχει καταστολή και καταπίεση, έστω και ψυχολογική. Σκεφτείτε να είστε καπνιστής και να βρεθείτε μπροστά σε μια πινακίδα που γράφει: ‘’Απαγορεύεται το κάπνισμα’’. Ή να είστε παιδί και να βρεθείτε μπροστά σε μια πινακίδα που γράφει: ‘’Μην πατάτε το πράσινο’’. Ή να είστε σκύλος (ή ο φίλος του τέλος πάντων) και να αντικρίσετε μια πινακίδα που γράφει: ‘’Απαγορεύονται τα σκυλιά’’.
Συμφωνώ ότι σε μια κοινωνία που θέλει να λέγεται πολιτισμένη θα πρέπει να υπάρχουν και να τηρούνται κάποιοι κανόνες που θα εξασφαλίζουν την αρμονική συμβίωση των μελών της. Αμφιβάλλω όμως αν τέτοιου είδους προσπάθειες είναι αποτελεσματικές και συντείνουν προς το σκοπό αυτό.
Θα προτιμούσα για παράδειγμα να δω μια πινακίδα που να γράφει:
‘’Ευχόμαστε να χαρείτε την παραμονή σας στο πάρκο. Αν συνοδεύετε κάποιον σκύλο, παρακαλούμε φροντίστε να μην κινδυνέψει η υγεία και η ασφάλεια των παιδιών που παίζουν σ’ αυτό. Έχετε μαζί σας το απαραίτητο φτυαράκι καθαρισμού και φορέστε του την αλυσίδα. Ευχαριστούμε για την κατανόηση, Δήμος Αλεξανδρούπολης’’
ή ‘’Παρακαλούμε σεβαστείτε την υγεία και την επιθυμία των μη καπνιστών συμπολιτών σας. Ευχαριστούμε για την κατανόηση, Δήμος Αλεξανδρούπολης’’
ή ‘’Παρακαλούμε φροντίστε το πράσινο ώστε και οι επισκέπτες που θα έρθουν μετά από εσάς να το βρουν με το ίδιο χρώμα! Ευχαριστούμε για την κατανόηση, Δήμος Αλεξανδρούπολης’’.
Οι αυταρχικές, τυπικές, συνηθισμένες και μη ελέγξιμες, ούτως ή άλλως, απαγορεύσεις, θα έπρεπε να αντικατασταθούν από ‘’έξυπνες’’ πινακίδες που θα παρακινούν, θα ξυπνούν το φιλότιμο και θα φτιάχνουν τη διάθεση, με ‘’έξυπνα’’ μηνύματα, ευγενικά, πρωτότυπα και – γιατί όχι – με φιλοσοφική και χιουμοριστική προσέγγιση!
Μια κοινωνία απαγορεύσεων είναι πολύ πιθανό να εξελιχθεί σε κοινωνία νωχελική, υπάκουη, συμβιβασμένη και στάσιμη. Στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να εξελιχθεί σε κοινωνία αντιδραστική και διαταραγμένη. όπως συμβαίνει και σε ένα μικρό παιδί που του λένε συνέχεια ‘’μη’’ και ‘’μη’’.
Σε καμία περίπτωση όμως δε θα μάθουμε να θέλουμε να τηρούμε τους κανόνες της αρμονικής και πολιτισμένης συνύπαρξης, να τους κρίνουμε, να τους αλλάζουμε και να τους διαμορφώνουμε με στόχο την εξέλιξη και την αναβάθμιση της κοινωνίας μας.
Γράφει η Διδώ Σωτηρίου πολύ εύστοχα: ‘’Οι προορισμοί με μικρή παραλλαγή γίνονται περιορισμοί…’’. Η διαμόρφωση συνειδήσεων και ο εκπολιτισμός της κοινωνίας μας, θα πρέπει να γίνεται με προορισμούς και όχι με… περιορισμούς.
Ας κάνουμε λοιπόν την καθημερινότητά μας λίγο περισσότερο ευχάριστη ξεκινώντας απ’ αυτήν τη λεπτομέρεια. Χρειάζεται μόνο λίγη σκέψη, λίγη φαντασία και λίγη καλή διάθεση!
Γιώργος Ρουμελιώτης
10/2/2007
